Materi Puisi Bali Purwa atau Tradisional

Puisi Bali Purwa (Tradisional)

Puisi Bali Purwa punika wantah wangun tembang ring Bali sane kabaos sekar, sekar kaperang dados petang soroh, luiripune Sekar Rare, Sekar Alit, Sekar Madia, lan Sekar Agung.


1. Sekar Rare;

Sekar rare lumbrahnyane kaanggen ritatkala maplaliann, ngangonang buron, lan wenten upakara. Sekar rare nenten wenten uger-uger padalingsa.

Cecirin gending rare puniki; (1) Lengkaranyane bawak, prasida katembangang anak ali-alit. (2) Gendingannyane madaging carita sane bawak, lelampahannyane
mapegat-pegatan. (3) Kahanan gending rare puniki wenten girang, sedih lan banjol,
wenten masih sane marupa tattwa.

Palihan Sekar rare;
Dolanan; gendingan puniki, kagendingang oli alit-alite ritatkala maplalianan. Imbanyane; Jenggot Uban, Putri Ayu, Galang Bulan.
Conto:
Capung gantung
Capung gantung tundak-tundak,
Capung engkok lungabedil,
Ngalandok-ngelanting
Basang embok gede ceking

Jejangeran; gending janger lumbrahnyane kanggen ngiringin sasolahan janger, wentuk tembangnyane marupa peparikan. Gegendingan puniki katembangang saling sautin olih pragina janger. Umpami; Siap sangkur, Mula Ubi, Kaja-kaja luas ka Gunung, msl.
Conto:
Don Dapdape
Don dapdape don dapdape lumlum gading,
Panak panak biu panak biu di kedaton,
         Titiang nembe titiang nembe tuun magending,
         Anak – anak liu anak liu rauh manonton.
Ngiring mangkin ngiring mangkin masukarena,
Sueca ugi para panonton sareng sami.

Gending Sanghyang; gending sanghyang katembangang olih juru gending sanghyange sane ngiringin para sanghyange masolah ritatkala wenten upakara ring parahyangan. Upami; Sanghyang Jaran, Sanghyang Dedari, Sanghyang Penyalin, Dewa Ayu, Sekar Emas.


2. Sekar Macepat (Sekar Alit)
Sekar alit puniki medue palihan inggih punika pupuh, pupuh-pupuh
punika madue cecirin, inggih punika;
(a) uger-uger sane kasengguh padalingsa; akehnyane carik ring soang- soang pada, akehnyane wanda ring soang-soang carik, lan labuh
suara ring ungkuring carik
(b) Nganggen wewiletan mangda suaranyane manis.
(c) Soang-soang pupuh madue wirasa sane mabinanyan.

Sekar Macepat sering kanggen ring sasolahan arja. Sapatutne wenten akeh
pupuh sane kaduenang ring sekar macepat, nanging wantah 10 pupuh
manten sane lumbrah kaplajahin. Minakadi ;
(1) Pupuh Maskumambang, madue wirasa sedih kingking, prasida
kaanggen ngametuang rasa sedih.
(2) Pupuh Mijil, dagingnyane marupa tattwa, prasida nyihnayang rasa
kasmaran.
(3) Pupuh Pucung, kaanggen nyihnayang tatuek utawi nasihat, nenten
wenten wirasa sane dahat kaujungang.
(4) Pupuh Ginada, kanggen nyihnayang rasa kaciwa, sebet, duka.
(5) Pupuh Ginanti, kanggen nyihyangang rasa seneng, suka, tresna.
Prasida kanggen nyaritayang tatuek indik tresna utawi kasmaran.
(6) Pupuh Semarandana, madue pawatekan ngelangunin manah, rasa
sedih krana kasmaran.
(7) Pupuh Sinom, wateknyane maparilaksana becik, beci kanggen
ritatkala mabebaosan sareng sawitra utawi maosang indik tatuek.
(8) Pupuh durma, Wateknyane keras, brangas, duka, beci kaanggen
nyihnayang rasa duka.
(9) Pupuh Pangkur, prasida kanggen nyaritayang ritatkala banget madue
rasa kasmaran.
(10) Pupuh Dandanggula, madue pawatekan alus, kanggen nyaritayang
kalih jadma mamadu tresna.

3. Sekar Madia,
Sekar madia sering kasengguh tembang tengahan utawi kidung, madue
ceciren;
a. Basa ring tembag punika lumbrah mabasa jawi tengahan, lan basa
Bali tengahan, wenten masih sane nganggen basa Kawi lan basa
Bali lumbrah.
b. Kaiket olih padalingsa; akehnyane carik ring soang-soang pada,
akehnyane wanda ring soang-soang carik, lan labuh suara ring
ungkuring carik, risajeroning pada wenten carik bawak lan carik
dawa lan nganggen kawitan miwah manggala.
c. Nganggen wewiletan (alunan suara)

Sekar Madia lumbrahnyane kanggen ritatkala wenten upakara panca
yadnya, nika mawinan madue sifat sakral. Wenten wentuk kidung sekar
madia, inggih punika;
(a) Kidung Wargasari, kanggen ngiringin upacara Dewa Yadnya
(b) Kidung Bramara Sangupati kaanggen risajeroning upacara dewa
yadnya
(c) Kidung Tantri, kaanggen ritatkala ngiringin upacara manusa yadnya
(d) Kidung Malat, kaanggen ngiringin upacara manusa yadnya


4. Sekar Agung (Kekawin)
Sekar Agung kasengguh wirama utawi kekawin, nganggen basa kawi.
Wiramanyane madaging uger-uger;

  • Wrrta matra (suku kata) risajeroning carik
  • Ganamatra inggih punika guru lagu risajeroning wirama

Wenten ceciren Sekar Agung;

  • Mamuat tattwa kadiatmikan
  • Basanyane basa Kawi, 
  • Uger-uger; soang soang bait wenten petang carik, risajeroning carik madaging makudang-kudang wanda. 
  • Dagingnyane ketusan saking; Smrti, Purana, miwah Itihasa.

Wenten palihan reng wirama, upami;
 Reng Widyutmala; wrtta 1 ngantos 8
 Reng Sronca; wrtta 9 ngantos 13
 Reng Swandewi, suciandewi; wrtta nyane 11, 12 miwah 13
 Reng Wasantatilaka; wrtta 14
 Reng Malini; wrtta 14 nyantos 16
 Reng Lalita; wrtta 16 ngantos 18 lan 20.  Reng Mrdhukomala; wrtta 18, 23, lan 26.

Related Posts

There is no other posts in this category.

Posting Komentar

Subscribe Our Newsletter